प्रश्न 1) वास्तुशास्त्र म्हणजे काय ?

उत्तर || वास्तूशस्त्रं प्रवक्ष्यामि लोकांनां हिताकाम्यया || विश्वकर्मा आपल्या ग्रंथा मध्ये  सांगत आहेत कि हे शास्त्र संपूर्ण  पृथ्वीवरील  मानवाच्या कल्याणासाठी उपयोगी आहे .पूर्ण मानवजातीच्या संपूर्ण कल्याणासाठी, आरोग्यासाठी ,पंचमहाभूतांचे संतुलन करून त्याचा वापर करून आपण वास्तूची सुयोग्य रचना करू शकतो .वास्तू शास्त्र अत्यंत प्राचीन शास्त्र आहे. हे वैदिक वास्तुकलाचे विज्ञान आहे. वास्तुचा शाब्दिक अर्थ म्हणजे “घर” किंवा राहण्याचे ठिकाण आणि त्याचे तत्त्व पाच घटकांमधील संतुलन निर्माण  करण्यासाठी स्थापित करतात.  वातावरणात ‘पंचभुत जसे (पृथ्वी, आकाश, अग्नि, जल आणि वायु). ऊर्जा प्रवाह (संस्कृतमधील प्राण) यावर आधारित वास्तू शास्त्र. ” हे असे विज्ञान आहे जे सूक्ष्म ऊर्जा (वास्तु) ची भौतिक जागा किंवा भौतिक रूप (वास्तु) मध्ये प्रकट होणारी चिरंतन प्रक्रियाशी संबंधित आहे. थोडक्यात, वास्तुशास्त्र हे  प्राणिक उर्जेवर आधारलेले आहे   हे वास्तू मध्ये प्राण ऊर्जा प्रकट करण्याचे विज्ञान आहे. “हे एक समृद्ध भारतीय तत्वज्ञान  आहे, जे वेदांसह अनेक प्राचीन ग्रंथात याचा उल्लेख आढळतात  . विश्वाच्या उत्पत्तीची वास्तुकला आणि वास्तू रचना यांची पारंपारिक भारतीय प्रणाली आहे. वास्तु म्हणजे मानव आणि देवतांचे निवासस्थान. बरेच वास्तू नियम हे  ‘वास्तुपुरुषा’ पासून उत्पन्न  झाले आहेत, वास्तुपुरुषाचे डोके हे ईशान्य दिशेला  आहे .नैऋत्येला पाय आहेत ह्या अवस्थेमध्ये वास्तुपुरुष पालथा झोपलेला आहे .८१ पद असलेल्या वास्तुपुरुष  मंडळात वास्तुपुरुष  निद्रावस्थतेमध्ये आहे . ८१ प्रकारच्या ह्या वेगवेगळ्या शक्ती असलेल्या देवता आहेत .

प्रश्न 2) वास्तुशास्त्राचा  मुख्य उद्देश काय आहे?

उत्तर – वास्तुशास्त्र हे  घरे, दुकाने, व्यावसायिक इमारती ,कारखाने ,मोठी हॉस्पिटल्स,  ,हॉटेल्स,शाळा,महाविद्यालये ,व्यायामशाळा ,मोठ्या मोठ्या टाऊनशिप्स  इत्यादींच्या उचित बांधकामासाठी मार्गदर्शक करणारे शास्त्र आहे . वास्तूत  होकायंत्राच्या साहयाने आपण वास्तूच्या दिशा कशा आहेत हे ठरवता येते .ह्याप्रमाणे आपण वास्तूची लांबी ,रुंदी,उंची ,जमिनीचा  उतार ,चढ कसा आणि कोणत्या दिशेला ठेवणे फायदेशीर आहे .तसेच वस्तूचा मुख्य दरवाजा,खिडक्या ,कोणत्या दिशेला उत्तम आहे,स्वयंपाकघर,शयनकक्ष ,शौच्छालय  ,अंघोळीची जागा ,पाण्याची साठवण्याची जमिनीखालील जागा ,जमिनीवरील पाण्याच्या टाक्या  कुठे असाव्यात  ,छप्पराचा  उतार ,जमिनीला  कुंपण घालताना कुठे उंची वाढवावी किंवा कमी करावी ह्या गोष्टीचे मार्गदर्शन आपल्याला वास्तुशास्त्र मार्फत मिळते . 

प्रश्न 3) लोकांनी वास्तुशास्त्राचा उपयोग का  करावा ?

 उत्तर – वास्तुशास्त्र परिणामस्वरुपी विज्ञान आहे आणि योग्य वास्तू  सल्लागारा मार्फत मार्गदर्शन घेऊन आपण या शास्त्राचा वापर केल्यास आपल्याला निश्चित आणि तात्काळ परिणाम देते. जमिनीचा उतार ,जमिनीचा  चढ कोणत्या दिशेला अत्यंत फायदेशीर आहे, जमिनी खालील पाण्याच्या टाक्या तसेच जमिनी वरील टाक्या, स्वयंपाकघर, शयनगृहे, जिने , छताची उंची, प्रवेशद्वार, दरवाजे, खिडक्या, भिंती इ. बांधण्याचे प्रमाण निश्चित करता येतात . निसर्गाशी सुसंगत राहणे हा वास्तुशास्त्राचा  मुख्य उद्देश आहें. घरे, गावे, शहरे बांधण्यासाठी वास्तुशास्त्र महत्वाचे आहे.

प्रश्न 4) आयुष्यात यश मिळवण्यासाठी वास्तू  अत्यंत महत्वाची का आहे?

उत्तरः “निसर्ग आपल्या अचूक क्रमाने रोज चालत असतो , लाखो वर्षांपासून हि परंपरा चालू आहें . वास्तुशास्त्र आपल्याला घरांची रचना कशा प्रकारे असावी याचे मार्गदर्शन करते तसेच त्या रचना निसर्गाशी  किंवा पंच महाभूतांशी सुसंगत  राहतील याचे मार्गदर्शन मिळते .अशा प्रकारे आपल्याला वास्तुशास्त्र जीवनात यश ,संपत्ती ,  आरोग्य ,स्थिरता मिळवण्यास मदत करते .

 प्रश्न 5) हे शास्त्र दैनंदिन जीवनात मला कशी मदत करेल ?

उत्तरः पिंडी ते ब्रम्हांडी ह्या सुत्रा  प्रमाणे  माणसाच्या शरीरात जे आहे तेच विश्वामध्ये आहे . आपण वेगवेगळ्या वास्तु मध्ये वेगवेगळ्या प्रकारच्या  ऊर्जांचा अनुभव घेऊ शकतॊ . जसे वास्तू मंडलात ८१ प्रकारच्या देवतांच्या ऊर्जा अस्तित्वात असतात .प्रत्येक मंडलातील ऊर्जा वेगळ्या  गुणांनी समृद्ध आहेत.  .उदा .पूर्व दिशेला जयंत पद आहे या देवतेची ऊर्जा आपल्या सर्व प्रयत्नांना यश देते .या पदा मध्ये आपण बसत असाल तर आपल्याला नवीन कल्पना सुचतील ,शरीर व मन प्रसन्न होईल .नवीन विचारणा अंमलात  आणण्यासाठी उत्साह वाढेल .वास्तू मध्ये आनंद राहील तसेच सामाजिक संपर्क उत्तम राहील .जर हे  पद शक्तिशाली असेल तर आपल्याला वरील गोष्टींचा अनुभव येईल.त्यामुळे त्यात्या देवतांच्या जागेप्रमाणे आपण जर घराच्या बांधणीची योग्य रचना केली तर उत्तम गोष्टींची प्राप्ती होईल .  त्याच कारणास्तव योग्य स्थानावर डिझाइनचे बदल नेहमीच व्यवसाय सुधारण्यास मदत करतात. उदाहरणार्थ, थंडी मध्ये आपण अग्नी जवळ जाऊन बसतो त्या ठिकाणी आपल्याला  आरामदायक वाटते . त्याऐवजी, आपण जर त्या अग्नीवर जाऊन बसलो तर काय होईल आसा थोडावेळ विचार करा .आपल्या शरीरात सुद्धा अग्नी आहे पण प्रमाणात बदल झाल्यास काय परिणाम होतात हे आपल्या लक्षात येईल .म्हणून अग्नीच्या ठिकाणी जल ठेवले तर परिणाम नुकसानकारक असतात . म्हणूनच चुकीच्या पद्धतीने स्वीमिंग पूल, स्वयंपाकघर किंवा इलेक्ट्रिकल पॅनेल आपल्या कुटुंबास आणि व्यवसायात बऱ्याच समस्या निर्माण करू शकतात .

प्रश्न 6) प्लॉट निवडताना लक्षात ठेवण्यासारख्या गोष्टी कोणत्या आहेत?

 उत्तर – प्लॉट निवडताना लक्षात ठेवण्याचे प्रमुख घटक: भौगोलिक परिसर आणि जमिनीचा उतार आणि प्लॉट समोरील रस्‍ते. दिशा ९० अंशाच्या कोनात आहेत का ते हि पाहावे.

प्रश्न 7) प्लॉटची दिशा कशी ठरवता येईल?

उत्तर – प्लॉटचे दिशानिर्देश दोन आधुनिक आधुनिक पद्धतींनी एक कंपास वापरुन निर्धारित केले जाऊ शकते, दिशा शोधण्याच्या यंत्रास मुक्तपणे हलणारी सुई आहे जे नेहमी चुंबकीय उत्तरकडे निर्देश करते. दोन-दोन ओळी एकमेकांना ओलांडून चार-भागांमध्ये 90 डिग्री अंशाने पेपर विभाजित करा. आपल्या प्लॉटच्या मध्यभागी कागदावर एक कम्पास ठेवा आणि त्याला दोन ओळी आणि कंपासच्या सुईच्या दक्षिण बाजूने संरेखित करा. ही रेषा प्लॉटवर वाढवा आणि ती योग्य दिशा निश्चित करा.

प्रश्न 8) शयनगृहांसाठी सर्वात चांगले स्थान कोणते आहे?

उत्तर – घराचा नैऋत्य भाग प्रौढांसाठी शयनकक्षांसाठी आहे. हे दक्षिणेस स्थित आहे आणि आरामदायक राहण्यासाठी अनुकूल असेल. घराच्या दक्षिण-पश्चिम भागातील वरच्या मजल्यावरील मास्टर बेडरुम असू शकते.

प्रश्न 9) मुलांच्या खोलीसाठी कोणते चांगले स्थान आहे?

उत्तर – मुलाचे बेडरूम उत्तरपश्चिमी किंवा पश्चिम दिशेमध्ये असले पाहिजे. चांगली एकाग्रता ठेवण्यासाठी त्यांच्या शयनकक्षांच्या जवळ एक वेगळे अध्ययनकक्ष असावे.

प्रश्न 10) स्वयंपाकस्थानाच्या संदर्भात वास्तुशास्त्र मध्ये काही सिद्धांत आहे का?

उत्तर – स्वयंपाकघरचे स्थान आरोग्यावर परिणाम करते. दक्षिणपूर्व अग्निची दिशा आहे. म्हणून घराच्या दक्षिणेकडील कोपऱ्यात स्वयंपाकघर असेल पाहीजे.

प्रश्न 11) देवघरा साठी उत्तम दिशा कोणती?

उत्तरः देवघरासाठी ईशान्य दिशा उत्तम आहे . कारण सर्वांत उत्तम उर्जा हि ईशान्या  दिशेला आसते.

प्रश्न 12) वास्तूशास्त्रा मध्ये स्नानगृहांची जागा कोठे आहे?

उत्तर – वास्तुशास्त्रानुसार, पूर्व दिशा ही स्नानगृहांसाठी जागा आहे. संलग्न बाथरुम प्रामुख्याने उत्तर किंवा बेडरूमच्या पूर्वेस असू शकते. बाथरुममध्ये शॉवर, बाथिंग टब आणि वॉश बेसिन पूर्वोत्तर किंवा उत्तर किंवा पूर्व दिशेला असावे.  स्नानगृह कधीही मध्यभागी किंवा घराच्या दक्षिण-पश्चिम कोपऱ्यात बांधले जाऊ नये.

प्रश्न 13) जेवणाच्या जागेसाठी वास्तुशास्त्रा  मध्ये उत्तम जागा कोणती आहे ?

उत्तर – जेवणाची जागा ही पूर्व,पश्चिम,किंवा उत्तर दिशेतील किचेन मध्ये उत्तम  आहे . भोजनगृहात पूर्व दिशेला तोंड करून जेवणाऱ्यास बुध्दी  व दिर्घायूचा  लाभ होतो  असे अग्नी पुराण सांगते.

प्रश्न 14) अभ्यास कक्षातील वास्तुशास्त्रांवर काही माहिती?

उत्तर – अभ्यास करताना उत्तर किंवा पूर्वेला तोंड करून बसावे. त्यामुळे अभ्यास कक्षासाठी सर्वोत्तम स्थान उत्तर, पूर्व किंवा ईशान्य दिशेत बसावे . उत्तर दिशेतील ईशान्येकडील मृग हा कप्पा विद्याभ्यासासाठी चांगला आहे असे मानसरम  ग्रंथात सांगितले आहे. मौखिक विद्येसाठी  किंवा एयकून पाठ करावं अशी विद्या शिकण्यासाठी  दक्षिणेकडील विवस्वान  हे ब्रह स्थाना जवळचे  सहा कप्पे योग्य आहेत असे मय मतम ग्रंथात सांगितले.

प्रश्न 15) स्टोअर रूम  साठी  सर्वोत्तम स्थान कोणते  असावे?

उत्तर – स्टोअररुम घराच्या उत्तर-पश्चिम किंवा नैऋत्य भागामध्ये तयार केला जावा. नॉर्थवेस्ट स्टोअरमध्ये धान्ये आणि इतर तरतुदी साठवल्यास ते फार फायदेशीर ठरते. सर्व जड वस्तू स्टोअर रूमच्या दक्षिण-पश्चिममध्ये संग्रहित केल्या जाऊ शकतात. घरच्या दक्षिणेकडील भागात कचरा गोळा केला जाऊ शकतो.

प्रश्न 16)कोणत्या दिशेला पाय करून झोपावे  ?

उत्तर – झोपताना पश्चिम  किंवा  उत्तर दिशेला पाय करून झोपावे .

प्रश्न 17) घर आणि कार्यालयाच्या मुख्य दरवाजासाठी वास्तुशास्त्र काय सांगते?

उत्तर– वास्तुशास्त्र मध्ये चारही दिशांना मुख्य दरवाज्यांसाठी तरतूद केलेली आहे. उदा पूर्वेला महेंद्र पदांमध्ये ,पश्चिमेला पुष्पदंत पदांमध्ये,उत्तरेला मुख्य किंवा भल्लाट पदांमध्ये ,दक्षिणेला गृहक्षत पदांमध्ये घराचा मुख्य दरवाजा असावा .

प्रश्न 18) वास्तु शास्त्रांचे फायदे मिळण्यासाठी सामान्यपणे किती काळ लागतो?

उत्तर: साधारणपणे, यास एक महिना ते सहा महिने लागतात. हे लागू केलेल्या सुधारित सुधारित प्रमाण, दोषांची टक्केवारी, तसेच आपल्या वैदिक कुंडलीची शक्ती यावर देखील अवलंबून असते.